Marter in de tuin: sporen herkennen en diervriendelijk verdrijven
De tuin is voor velen een oase van rust en plezier, een plek waar we kunnen genieten van de natuur, onze planten kunnen verzorgen en misschien wel dieren kunnen houden. Maar soms kan deze idylle verstoord worden door onverwachte gasten, zoals de marter. Deze fascinerende, maar soms ook hinderlijke dieren kunnen voor flink wat overlast zorgen, van knaagschade aan kabels tot het binnendringen van kippenhokken. Het goede nieuws is dat er effectieve en diervriendelijke manieren zijn om deze slimme roofdiertjes uit je tuin te weren, zonder ze te schaden. Laten we dieper ingaan op de wereld van de marter, hoe je hun aanwezigheid herkent, en de beste strategieën om ze op afstand te houden.
De marter: een introductie tot de onverwachte buur
Marters zijn kleine, wendbare roofdieren die behoren tot de familie van de marterachtigen. Met een lichaamslengte van 40-60 cm en een gewicht van slechts 1-3 kilo zijn het verrassend kleine, maar krachtige jagers. Hun levensverwachting ligt rond de 10 jaar, en van de ongeveer 65 martersoorten is de steenmarter (Martes foina) de meest bekende en degene die je het vaakst in stedelijke gebieden zult tegenkomen. Oorspronkelijk leven marters voornamelijk in bossen, bomen of weiden, waar ze hun holen bouwen. Hun natuurlijke vijanden zijn roofvogels, vossen en in sommige gevallen ook honden. Marters hebben een korte, intense paringstijd; vrouwtjes zijn slechts twee dagen vruchtbaar en baren daarna twee tot zes jongen.
Marters zijn voornamelijk schemer- en nachtdieren. Overdag zie je ze zelden, want dan rusten ze uit op verborgen plekjes. Zodra de schemering invalt, worden ze actief en leggen ze soms kilometers af op zoek naar voedsel. Wat opvalt, is dat marters de laatste jaren steeds vaker de weg naar stedelijke gebieden vinden. De reden hiervoor is simpel: steden bieden een overvloed aan voedselbronnen en relatief veilige schuilplaatsen. Ze vermijden confrontaties met mensen, maar hun aanwezigheid kan leiden tot ongewenste interacties, zoals schade aan auto’s (bekend om knagen aan kabels) of overlast in en rondom huizen. Het is belangrijk te weten dat marters, vanwege hun prachtige vacht, in het verleden zwaar werden bejaagd. Dit heeft geleid tot een aanzienlijke daling van hun populatie, waardoor veel martersoorten nu beschermd zijn om hun natuurlijke aantallen weer te laten groeien. De steenmarter is in veel landen nog steeds bejaagbaar, maar het vangen of doden is uitsluitend voorbehouden aan bevoegde jagers. Dit betekent dat je als huiseigenaar geen recht hebt om een marter te doden, maar wel om hem diervriendelijk te verjagen.
Waarom kiezen marters jouw tuin uit?
De primaire drijfveer voor een marter om je tuin te bezoeken is, zoals bij de meeste dieren, voedsel. Je tuin kan voor een marter een ware schatkamer zijn, vooral tijdens de warmere maanden.
- Voedselaanbod: In de zomer, wanneer bessen en vruchten rijpen, vormen ze een aantrekkelijke maaltijd voor deze omnivore dieren. Ook de bodem van je plantenbedden kan een broedplaats zijn voor insectenlarven, wormen en andere kleine ongewervelden die deel uitmaken van het marterdieet.
- Aantrekking tot huisdieren: Als je kippen, konijnen of andere kleine huisdieren in je tuin houdt, wees dan extra alert. Marters zijn slimme jagers en zullen proberen binnen te dringen in dierenverblijven. Ze staan erom bekend gangen onder hokken te graven om toegang te krijgen. Om dit te voorkomen, is het raadzaam om de verblijven van je dieren diep onder de grond te beveiligen met fijnmazig gaas. Daarnaast moeten deze dieren ’s nachts in een stevig, marterbestendig onderkomen worden geplaatst.
- Natuurlijke ongediertebestrijding (soms): Hoewel marters overlast kunnen veroorzaken, hebben ze soms ook een positief neveneffect. Ze zijn namelijk ook dol op slakken, die zich graag aan groenteplanten tegoed doen. In dit geval helpen ze je onbedoeld om je planten van deze plagen te bevrijden. Het is dus niet allemaal kommer en kwel, maar de overlast weegt vaak zwaarder.
Hoe herken je de aanwezigheid van een marter in de tuin?
Het herkennen van martersporen is cruciaal om hun aanwezigheid vast te stellen en gepaste maatregelen te nemen. Gelukkig graven marters in principe geen gaten in je bloembedden en vernielen ze zelden planten. De meest duidelijke tekenen zijn:
- Uitwerpselen: Het zekerste bewijs is het vinden van uitwerpselen. Marteruitwerpselen zijn worstvormig met een puntig uiteinde en ongeveer 8-10 cm lang. Ze hebben een zeer intense en sterke geur, die je waarschijnlijk snel zult opmerken. Vaak bevatten ze ook resten van het dieet van de marter, zoals kleine pitten van bessen, haar van prooidieren of insectenresten. Dit kan je helpen om ze te onderscheiden van andere dieren.
- Geurmarkeringen: Marters zijn territoriale dieren. Ze markeren hun leefgebied om andere marters te waarschuiven en indringers te verdrijven. Dit doen ze door een sterk ruikende afscheiding uit hun klieren te verspreiden, vooral op planten en struiken. De geur kan extreem intens zijn en wordt vaak omschreven als vergelijkbaar met rotte eieren of gefermenteerd voedsel. Deze penetrante geur kan ook een manier zijn om een marter te onderscheiden van bijvoorbeeld een wezel, wiens geursporen veel subtieler en minder onaangenaam zijn.
- Geluiden: Omdat marters schemer- en nachtactief zijn, zijn hun geluiden vooral waarneembaar in de late avond en nacht. Ze zijn schuw en vermijden mensen, maar hun aanwezigheid kan verraden worden door gerommel, krassende geluiden of gestommel op zolders, in schuren, kelders of onder daken. Vooral tijdens de paartijd (meestal in de zomermaanden) kunnen marters luide gevechten aangaan met rivalen, waarbij schel geschreeuw en grommen te horen zijn. Als ze jongen hebben, hoor je soms ook de zachte piepgeluidjes van de jongen die hun omgeving verkennen.
- Knaagschade: Hoewel minder vaak in de tuin dan in auto’s, kunnen marters ook knaagschade veroorzaken aan bijvoorbeeld tuinslangen of elektriciteitskabels die buiten liggen. Ze zijn van nature nieuwsgierig en knabbelen aan objecten om ze te onderzoeken.
Diervriendelijke methoden om marters te verdrijven
Zoals eerder vermeld, is het doden of vangen van marters voorbehouden aan bevoegde jagers, met uitzondering van de steenmarter in sommige regio’s. Het is echter volledig toegestaan en zelfs aanbevolen om marters diervriendelijk te verjagen, zonder hun gezondheid te schaden. Er zijn diverse beproefde huismiddeltjes die effectief kunnen zijn:
- Azijn: Azijn is een eenvoudig, maar effectief middel. De sterke, zure geur van azijn is zeer onaangenaam voor marters. Verspreid wat azijn op de grond in de gebieden waar je marters vermoedt. De geur blijft relatief lang hangen in de bodem en schaadt de tuingrond niet. Wees echter voorzichtig met het direct aanbrengen op planten, vooral gevoelige soorten, aangezien azijn deze kan beschadigen of zelfs doden.
- WC-blokjes: Verrassend genoeg zijn WC-blokjes een populair en effectief afweermiddel, zelfs gebruikt door sommige professionele ongediertebestrijders. De chemische geur van WC-blokjes is extreem onaangenaam voor marters. Je kunt ze eenvoudig in de grond steken of ophangen in de buurt van plekken waar marters komen. De constante afgifte van geur houdt de dieren op afstand.
- Urine (menselijk of van roofdieren): Het klinkt misschien vies, maar menselijke urine kan een effectief afschrikmiddel zijn. Marters ervaren de sterke geur als de aanwezigheid van een ander, mogelijk gevaarlijk dier (zoals een hond of vos) en zullen de omgeving vermijden. Het nadeel is dat urine relatief snel vervliegt door de wind en regen, dus dit middel vereist regelmatige herhaling voor een langdurig effect. Commerciële middelen met roofdierurine zijn ook verkrijgbaar en kunnen een alternatief zijn.
- Chilipeper: Marters hebben zeer gevoelige reuk- en smaakpapillen. Het verspreiden van chilipoeder op plekken waar marters komen, of het aanbrengen van hete chilisaus op objecten waaraan ze knabbelen (zoals tuinslangen), kan zeer effectief zijn. Als een marter probeert te bijten, zal de scherpe, brandende sensatie in zijn bek hem snel doen stoppen en zal hij de plek voortaan mijden. Zorg er wel voor dat je het niet op een manier toepast die andere, gewenste dieren of kinderen kan schaden.
- Ultrasone apparaten: Er zijn ook elektronische apparaten op de markt die ultrasone geluiden produceren die onhoorbaar zijn voor mensen, maar zeer onaangenaam voor marters. Deze kunnen strategisch in de tuin worden geplaatst. De effectiviteit hiervan varieert, maar het kan een goede aanvulling zijn op andere methoden.
- Voedselbronnen afsluiten: Voorkomen is beter dan genezen. Zorg ervoor dat er geen voedselresten, open composthopen of openstaande vuilnisbakken in je tuin te vinden zijn die marters kunnen aantrekken. Sluit kippenhokken en andere dierenverblijven ’s nachts goed af en maak ze marterproof.
Wat als huismiddeltjes niet volstaan?
Soms zijn hardnekkige marterproblemen niet op te lossen met alleen huismiddeltjes. Als de overlast aanhoudt, is het verstandig om een professionele ongediertebestrijder in te schakelen. Deze experts hebben de kennis en middelen om de juiste methode te bepalen. Ze kunnen bijvoorbeeld levende vallen plaatsen die de dieren niet verwonden. Nadat de marter gevangen is, wordt deze op een geschikte plek, ver weg van menselijke bewoning, vrijgelaten.
Het is echter cruciaal om te weten dat deze methode niet kan worden toegepast tijdens het zogenaamde broedseizoen van de marters, dat loopt van maart tot oktober. In deze periode baren marters hun jongen en zorgen ze ervoor. Het scheiden van de moeder van haar jongen kan leiden tot de dood van de jongen, omdat ze niet meer verzorgd worden. Een professional zal hiermee rekening houden en je adviseren over de beste aanpak, afhankelijk van het seizoen en de specifieke situatie.
Veelgestelde vragen over marters in de tuin
We vatten de belangrijkste punten nog even kort samen, zodat je snel een antwoord vindt op de meest prangende vragen.
Wat te doen tegen marter in de tuin? Om een marter diervriendelijk te verjagen, kun je diverse huismiddeltjes inzetten. Denk aan het verspreiden van azijn, het plaatsen van WC-blokjes, het gebruik van urine (menselijk of van roofdieren), of het strooien van chilipoeder. Deze middelen hebben een geur die marters als onaangenaam ervaren. Zorg er ook voor dat er geen open voedselbronnen zoals etensresten of dierenvoer in je tuin liggen, want die trekken marters aan.
Waar zit een marter overdag? Overdag zoeken marters rustige, droge en warme plaatsen op om te rusten. Dit kunnen zolders zijn, ruimtes onder daken, schuurtjes, of holle bomen. Ze kiezen deze plekken uit omdat ze zich daar veilig en ongestoord voelen en ze schuwen meestal de aanwezigheid van mensen.
Hoe weet je of er een marter in de buurt is? De meest duidelijke tekenen van een marter in je tuin zijn worstvormige uitwerpselen met een puntig uiteinde en een zeer sterke, indringende geur. Daarnaast kun je ’s avonds of ’s nachts geluiden horen zoals rommelen, krassen of schel geschreeuw, vooral tijdens de paartijd. Ook kun je geursporen van hun afscheiding detecteren, of in zeldzame gevallen knaagschade aan slangen of kabels.
Hoe kom ik definitief van een marter af? Definitief van een marter afkomen zonder hem te schaden, vereist een combinatie van methoden. Begin met de diervriendelijke middelen zoals azijn, WC-blokjes, urine of chili. Neem ook preventieve maatregelen, zoals het afsluiten van alle voedselbronnen in je tuin en het beveiligen van dierenverblijven met stevig gaas, zowel bovengronds als diep ingegraven. Als de problemen aanhouden, is het inschakelen van een professionele ongediertebestrijder de meest effectieve en verantwoorde oplossing. Zij kunnen levende vallen plaatsen en de marter elders uitzetten, met inachtneming van het broedseizoen.
Het beheersen van marters in de tuin draait om begrip, geduld en het toepassen van de juiste diervriendelijke strategieën. Door de signalen te herkennen en proactief te handelen, kun je je tuin weer tot een veilige en vredige plek maken voor zowel jou als je huisdieren, zonder de natuurlijke bewoners onnodig te schaden. Heb je zelf nog andere effectieve methodes ontdekt om marters te verdrijven? Deel ze gerust!